Prištinski advokat Azem Vlasi razotkrio prljave igre: “Aleksandar Vučić je proglasio i to po običaju svojom pobjedom Sporazum o prekidu blokade i reciprocitet sa registarskim tablicama”

Piše: Azem VLASI

Prođe i ova dvanaestodnevna “bura u čaši vode” na dva granična prelaza između Kosova i Srbije zbog registarskih tablica. Drama je inscenirana blokadom prilaza granici sa kosovske strane od grupe kosovskih Srba, dirigovanih iz Beograda, a zbog protivljenja režimu reciprociteta sa registarskim tablicama u oba pravca. Sporazumom u Briselu je prihvaćeni reciprocitet, na kojem je insistirala kosovska strana, pa će sada na granici vozila u oba pravca koristiti posebne naljepnice. A moglo je i jednostavnije — da srpska strana prihvati kosovske tablice, kao što je kosovska do sada prihvatala srpske.

U Beogradu su zadovoljni jer neće gledati na svojoj teritoriji ono ,,R” (,,Republjik”), na kosovskoj strani zadovoljni jer važi reciprocitet i za ,,RS”. Na ta dva granična prelaza, kao i na ostala četiri, svoj posao nastavljaju normalno obavljati granični policajci i carinici, a kosovska policija, koja je u vrijeme blokade išla tamo da čuva red i mir i zaštiti granične zaposlenike, povukla se, jer su prilazi deblokirani, pa su i prestali razlozi za njihov odlazak tamo. Pozitivno je to što se nijedan incident za to vrijeme nije desio, jer nije bilo međusobnih provokacija između dežurnih protestanata Srba i kosovske policije, u kojoj ima i Srba. Aleksandar Vučić, po običaju, Sporazum o prekidu blokade, ali i reciprocitet sa registarskim tablicama, proglasio je svojom pobjedom. ,,Zaštitio” je kosovske Srbe, koje niko nije napao.

Ostaje da se vidi gdje treba još da ih ,,zaštiti” poslije Cetinja, a potom Jarinja i Brnjaka. Možda od M. Dodika, oko kojeg se steže obruč, jer je dojadio svojom samovoljom i bosanskim Srbima u enitetu RS, a i od relevantnih međunarodnih faktora, sa kojima se on stalno zafrkava.

Možda je ovo prilika da se, za one koji nemaju dovoljno saznanja, objasni položaj manjih etničkih zajednica — dakle, i Srba na Kosovu — da bi se shvatilo od koga i od čega ih to Vučić ,,brani” i ,,štiti”. Ustav Kosova, koji je u okviru Ahtisarijevog Plana o sveobuhvatnom rješenju statusa Kosova, bazira se u cjelini na vrijednostima sistema zemalja zapadne demokratije i definiše se kao nezavisna, suverena i demokratska država svojih DRŽAVLJANA — Albanaca i drugih etničkih zajednica.

A položaj i prava manjinskih zajednica po Ustavu su utvrđeni i iznad standarda po Evropskim konvencijama o pravima manjina, jer tako je utvrđeno Ahtisarijevim Planom. Na Kosovu živi oko 90% Albanaca (Vučić nedavno reče da ih ima 93%). Drugi po broju su Srbi sa oko 4%. Prije nego što ih je prije tridesetak godina S. Milošević uzeo pod zaštitu, gazeći nasilno ustavnu autonomiju Kosova i prava Albanaca, bilo ih je 13%. Potom dolaze Bošnjaci, Turci, Romi, Aškalije, Egipćani — zajedno oko 5 ili 6%. Po Ustavu, na Kosovu su u ravnopravnoj upotrebi albanski i srpski jezik, a u opštinama, gdje ih je preko 10%, i turski i bosanski jezik. Osnovna prava građana, na nivou lokalne zajednice, ostvaruju se u opštini. Ranije su postojale četiri opštine sa srpskom većinom (Zubin Potok, Zvečan, Leposavić, Strpce).

Po Ahtisarijevom Planu, sjeverni dio Mitrovice je zasebna opština sa srpskom većinom. Formirano je još pet novih opština sa srpskom većinom po drugim djelovima Kosova, iako jedva broje po hiljadu, dvije ili nešto više Srba (Ranilug, Gračanica, Novo Brdo, Klokot, Partes). Za predsjednike tih opština mogu biti izabrani samo Srbi, a potpredsjednici su iz redova drugih zajednica, koje u njima čine manjinu. Po Ustavu, detaljno su navedena prava manjih etničkih zajednica — od obrazovanja, kulture, tradicije i drugih vrijednosti. Obrazovanje na srpskom i bosanskom jeziku odvija se od osnovnog do univerzitetskog nivoa. Osigurana je ravnopravnost pripadnika etničkih zajednica u zapošljavanju u javnim službama, na svim nivoima, a u praksi to iznosi više nego što su proporcionalno zastupljeni u strukturi stanovništva. Postoji Savjet za etničke zajednice kao konsultativno tijelo, gdje su predstavljene sve zajednice, za iznošenje prijedloga, inicijativa, zahtjeva od njihovog interesa.

Na državnom nivou, zastupljenost etničkih zajednica je precizno utvrđena Ustavom i u praksi se dosljedno sprovodi. Parlament Kosova broji ukupno 120 poslanika. Od toga 100 čine Albanci, 10 Srbi i 10 druge zajednice skupa (Bošnjaci, Turci, Romi, Aškalije, Egipćani). To su garantovana mjesta, jer ako bi se morao preći cenzus, koji važi za većinske Albance za ulazak u parlament (5000 glasova), teško bi se taj broj postigao. Po direktivi iz Beograda, Srbi su stvorili tzv. Srpsku listu, pa na svim izborima simpatizeri SNS-a i Aleksandra Vučića sami sastave listu, te onih deset koji dobiju najviše glasova na glasačkim mjestima u srpskim naseljima, ulaze u parlament. Srbi sa pravom glasa iz Beograda pozivaju se da glasaju za tu listu, pa je tako rezultat unaprijed poznat.

Neki Srbi to podrugljivo nazivaju glasanjem u Sjevernoj Koreji. Neki drugi kandidati, iz neke druge srpske političke formacije, nemaju nikakve šanse. Tako se izabrani poslanici ,,Srpske liste”, prilikom učešća u raspravi o nekom pitanju ili glasanja u parlamentu, strogo drže uputa iz Beograda.

U parlamentu odluke donose većinom glasova, a one važnije dvotrećinskom većinom. A na Kosovu, odluke koje se tiču prava i položaja etničkih zajednica regulisanih Ustavom mogu se donositi sa dvije trećine glasova, s tim što za njih glasaju i dvije trećine od onih 20 iz etničkih zajednica. To praktično znači da su odluke koje se tiču ustavnog položaja i prava zajednica zaštićene od eventualnog nadglašavanja albanskih poslanika.

U Vladi Kosova etničke zajednice imaju tri do četiri rezervisana ministarska mjesta za etničke zajednice, od kojih uvijek najmanje jedno za predstavnika ima Srbina. Mnoga pitanja od životnog interesa za građane spadaju u nadležnost lokalne samouprave, što znači opština, pa se tamo o njima odlučuje i rješava. Formiranjem novih opština sa srpskom većinom, osim one četiri koje su postojale prije proglašenja nezavisnosti, građanima ove zajednice život je znatno olakšan, jer poslove koje imaju sa javnom administracijom završavaju tu, na svom jeziku, sa zaposlenicima iz svoje lokalne zajednice.

Po Ustavu Kosova i Ahtisarijevom Planu, opštine sa srpskom većinom mogu stvoriti zasebnu zajednicu kao formu saradnje i međusobne kordinacije po nekim specifičnim pitanjima od interesa za tu zajednicu i te opštine. Takva zajednica opština sa albanskom većinom već postoji. Opštine sa srpskom većinom imaju interes i potrebu za takvom posebnom zajednicom. O formiranju zajednice opština sa srpskom većinom potpisan je i Sporazum u Briselu, 2015. godine, između Kosova i Srbije. Mada, bespotrebno, jer je to unutrašnje pitanje i obaveza Kosova, pošto je riječ o kosovskim opštinama, a nije međudržavno pitanje. Ona može da se formira u skladu sa Ustavom Kosova, što predviđa i taj sporazum iz 2015. godine. Sa kosovske strane nema smetnje da se ta zajednica formira. Ali problem je nastao na srpskoj strani, zapravo u Beogradu.

Tamo tu zajednicu zamišljaju i žele kao organ sa određenim izvršnim funkcijama, koji bi donosio neke odluke u saradnji sa Srbijom, po potrebi i nezavisno od kosovskog zakonodavstva i institucija vlasti. Uporno se insistira da se ona formira, ali ne u duhu Ustava Kosova, već kao nešto više i izvan toga. Očigledna je namjera da se time osigura veće vezivanje sa Srbijom i veća zavisnost tih opština od nje, a što manja sa kosovskim institucijama vlasti. Nije sporno pravo Srbije da se interesuje za položaj Srba na Kosovu i da ih pomaže, ali u skladu sa Evropskim konvencijama o pravima manjina. Ali su namjere Srbije da tu zajednicu instalira i koristi kao svoj instrument za stalno miješanje u unutrašnje poslove Kosova, navodno zbog ,,zaštite“ Srba, očigledne.

U dnevno-političkom rječniku već su iz zamišljene zajednice opština sa srpskom većinom, izbacili ono ,,…sa srpskom većinom” i preimenovali u ,,Zajednicu SRPSKIH opština”. Poruka drugima koji žive u tim opštinama je jasna. Za njih tu nema mjesta. To se nekako uklapa u sve glasnije trabunjanje o Srpskom svetu i Srbiji kao ,,zaštitnici” svih Srba u susjedstvu. Kosovskim Srbima nije lako. Godi im da ih Srbija pomaže i podržava. Daje i podosta novca za njih. Ali sami Srbi kažu da poveći dio toga negdje usput nestaje po nekim rupama bez dna, a do njih stiže tek manji dio. Grade se neki stanovi u sjevernom dijelu Mitrovice, ali sve je manje onih koji će u njima stanovati.

Na drugoj strani, nije im ugodno živjeti sa Albancima, koji svaki dan čuju samo opake i ružne riječi o njima i u vezi sa Kosovom. A južno od Mitrovice živi više od 60% ukupnog broja kosovskih Srba. U njihovom je interesu da žive u normalnim odnosima sa Albancima. To se može desiti kada Srbija prizna Kosovo. Možda će upravo Vučić, poslije izbora koji ga očekuju u aprilu 2022. godine, to učiniti, samo treba da smisli kako to da proglasi svojom pobjedom. A bila bi stvarno pobjeda, jer bi Srbiju oslobodio iluzija o Kosovu kao ,,srpskoj zemlji”.

(Gradski.me)